Cuộc cách mạng và thách thức trong cấu trúc thương mại toàn cầu

Gần đây, chính phủ Hoa Kỳ đã đưa ra một loạt chính sách thuế quan mạnh mẽ, gây ra những biến đổi lớn trong cấu trúc thương mại toàn cầu. Những chính sách này có nhiều sự không chắc chắn về tác động tiềm tàng đến địa chính trị và kinh tế, và các quan điểm từ nhiều phía cũng thể hiện những thái độ hoàn toàn khác nhau.

Trước khi thảo luận về vấn đề phức tạp này, chúng ta cần làm rõ rằng ý tưởng về thị trường tự do và thương mại toàn cầu là điều đáng được ủng hộ. Thương mại về bản chất là hành động tự nguyện của hai bên, chỉ xảy ra khi cả hai bên tham gia đều cho rằng họ có thể hưởng lợi từ đó. Do đó, thương mại không phải là trò chơi có tổng bằng không. Sự mất cân bằng thương mại tồn tại lâu dài giữa các quốc gia cũng có lý do của nó. Dựa trên nhận thức này, chúng tôi cho rằng mọi hình thức thuế quan đều có hại, bao gồm cả thuế quan đối ứng. Những biện pháp thuế quan này chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế toàn cầu và năng suất. Tuy nhiên, vẫn còn những bất đồng lớn trong giới học thuật và chính trị về cơ chế hoạt động của sự mất cân bằng thương mại quốc tế, nguyên nhân của nó cũng như ảnh hưởng của thuế quan đối với dòng chảy vốn. Bài viết này sẽ tập trung vào các vấn đề này.

Quan điểm bảo hộ

Những người có quan điểm bảo hộ cho rằng, Hoa Kỳ trong nhiều năm qua luôn ở vị trí bất lợi trong thương mại quốc tế, và khoản thâm hụt thương mại khổng lồ là minh chứng rõ ràng. Họ cho rằng, những khoản thâm hụt thương mại này chủ yếu xuất phát từ chính sách bảo hộ của các đối tác thương mại lớn (như Trung Quốc, Liên minh Châu Âu và Nhật Bản). Dưới quan điểm này, thâm hụt thương mại kéo dài được coi là hiện tượng không hợp lý, hoàn toàn đổ lỗi cho hành vi bảo hộ của các đối tác thương mại.

Chính sách bảo hộ này chủ yếu bao gồm:

1. Thuế quan cao
2. Chính sách quản lý ưu ái nhà sản xuất trong nước
3. Một số quốc gia xuất khẩu thao túng tỷ giá nội tệ để thúc đẩy xuất khẩu

Những người theo chủ nghĩa bảo hộ cho rằng, các chính sách này đã dẫn đến sự suy giảm của nền tảng ngành sản xuất của Mỹ, khiến công nhân Mỹ phải đối mặt với những thách thức kinh tế nghiêm trọng. Họ cho rằng việc tạo ra sự cạnh tranh công bằng và khuyến khích người tiêu dùng Mỹ mua hàng nội địa sẽ hồi sinh ngành sản xuất của Mỹ và thúc đẩy sự phục hồi kinh tế.

Góc nhìn về tiền tệ dự trữ toàn cầu

Một quan điểm khác cho rằng, Mỹ thực sự thu được nhiều lợi ích từ thâm hụt thương mại. Người tiêu dùng Mỹ được hưởng lợi từ hàng hóa và tài nguyên có chi phí sản xuất thấp từ các khu vực như châu Á và Trung Đông, trong khi người lao động ở những khu vực này chỉ nhận được tiền công rất ít. Tình hình này có thể duy trì lâu dài chủ yếu nhờ vào vị thế của đồng đô la như là đồng tiền dự trữ toàn cầu. Các nước có thặng dư thương mại đầu tư lợi nhuận của họ vào tài sản bằng đô la, duy trì sức mạnh của đồng đô la, cho phép mô hình thương mại có lợi cho Mỹ này tiếp tục tồn tại.

Tuy nhiên, tình trạng này không thể kéo dài mãi. Theo thời gian, sự mất cân bằng thương mại tích lũy có thể đạt đến một điểm tới hạn, dẫn đến sự sụp đổ của toàn bộ hệ thống, và thu nhập thực tế của người Mỹ có thể giảm mạnh. Để tránh tình huống này, một số nhà phân tích khuyên các nhà đầu tư nên xem xét các tài sản thay thế như vàng và tiền điện tử.

Khía cạnh dòng vốn

Còn một quan điểm khác giải thích hiện tượng mất cân bằng thương mại từ góc độ dòng chảy vốn. Theo nguyên tắc cân bằng thanh toán quốc tế, thâm hụt thương mại của một quốc gia chắc chắn đi kèm với thặng dư tài khoản vốn. Vấn đề ở đây là, liệu thâm hụt thương mại có dẫn đến dòng vốn vào, hay dòng vốn vào dẫn đến thâm hụt thương mại?

Quan điểm này cho rằng, Mỹ sở hữu những doanh nghiệp chất lượng hàng đầu thế giới và những công ty sáng tạo nhất, như các ông lớn công nghệ. Những công ty này chú trọng hơn đến lợi nhuận và tỷ suất sinh lợi trên vốn, thu hút sự ưa chuộng của các nhà đầu tư toàn cầu. Đồng thời, hệ thống pháp luật và cơ chế bảo vệ nhà đầu tư tương đối hoàn thiện của Mỹ cũng thu hút một lượng lớn vốn đầu tư nước ngoài. Tất cả những yếu tố này cùng dẫn đến thặng dư tài khoản vốn của Mỹ, từ đó gây ra thâm hụt thương mại.

Từ góc độ này, thâm hụt thương mại kéo dài có thể không phải là vấn đề, mà ngược lại có thể là biểu hiện của sức mạnh kinh tế Mỹ. Quan điểm này cho rằng, lợi thế nội tại của nền kinh tế Mỹ quan trọng hơn các yếu tố địa chính trị trong việc thúc đẩy đô la trở thành đồng tiền dự trữ toàn cầu.

Kết luận

Sự phức tạp của hệ thống kinh tế toàn cầu quyết định rằng chúng ta không thể giải thích hiện tượng mất cân bằng thương mại bằng một góc nhìn đơn lẻ. Lý thuyết đồng đô la dầu mỏ, quan điểm về dòng vốn và tư tưởng bảo hộ đều có lý do hợp lý của nó. Thực tế, giữa thâm hụt thương mại và thặng dư tài khoản vốn tồn tại mối quan hệ tương tác hai chiều, việc hiểu điều này là rất quan trọng để nắm bắt toàn diện động thái thương mại toàn cầu.

Dù vậy, chúng tôi vẫn cho rằng việc chỉ dựa vào thuế quan để giải quyết vấn đề mất cân bằng thương mại là không khả thi. Thuế quan về bản chất là một loại thuế đối với người tiêu dùng trong nước, sẽ làm suy yếu nền kinh tế nội địa. Mặc dù trong quá trình toàn cầu hóa, tầng lớp trung lưu Mỹ có thể tương đối ở vị trí bất lợi, nhưng việc đảo ngược toàn cầu hóa không tự động cải thiện tình hình của họ.

Trong bối cảnh môi trường kinh tế quốc tế phức tạp và thay đổi hiện nay, chúng ta cần có những phân tích toàn diện và sâu sắc hơn, cũng như các chính sách ứng phó linh hoạt và thực tiễn hơn. Chỉ khi hiểu rõ tác động đa chiều của thương mại toàn cầu, chúng ta mới có thể xây dựng được các chính sách thương mại vừa bảo vệ lợi ích quốc gia, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế toàn cầu một cách lành mạnh.